ایل کلهر ایل لر تبار
کلهـــــر
ایل کلهر یکی از بزرگترین ایل لر ایران است luristanbig.blogfa.com
آشنایی
ایل کَلهُر دومین ایل بزرگ ایران بعد از بختیاری می باشد. مردمان آن لرتبار هستند و به گویش لری کلهری تکلم می کنند.
مسکن آنان در غرب ایران در شهرستان ایوان غرب در استان ایلام و در استان کرمانشاه در شهرستانهای گیلان غرب، اسلام آباد غرب، بخشی از کرمانشاه، سرپل ذهاب، قصر شیرین و بخشی از شهرستانهای چرداول و سیروان در استان ایلام میباشد، و از طرف مغرب به خاک کردستان عراق (مندلی و خانقین)، محدود میشود..
مسکن اولیه? ایل کلهر همراه با گوران بزرگ در نواحی دامنههای شاهو قلعه? پلنگان و دیگر نواحی این منطقه حضور داشتهاند و در کردستان عراق نیز به طور سنتی در اطراف شهر زور خانقین کلار و دیگر نواحی گرمسیری جنوب کردستان عراق حضور داشتهاند سپس طی یک سری حوادث و اتفاقات به جنوب شاهراه کرماشان ـ خانقین نقل مکان کرده و ساکن شدهاند و مرکز اصلی ایل امروز در این جا میباشد ولی طوایف کلهر امروزه در کرمانشاه و ایلام و کردستان عراق به طور پراکنده و گاه متمرکز در تمام شهرهای کرمانشاه و ایلام و کردستان عراقو شهرهای سقز، بوکان، مهاباد، ارومیه، ماکو، سنندج، ایلام، مهران و در عراق در سلیمانیه، کرکوک، کلار، حلبچه، نواحی گرمیان زندگی میکنند. اکنون قسمت اعظم ایل در استان کرماشان ساکن است.
حال با ذکر این نکته که مناطق کلهر نشین» ایوانغرب، اسلام آباد، گیلانغرب، بخشهایی از سرپل ذهاب، سومار، نفت شهر، ماهیدشت، برخی نواحی کرماشان، قصرشیرین «بخشی از مناطق کلهر زبان است که از بیجار در شمال تا مهران و چرداول در جنوب و در شرق از کرماشان ماهیدشت تا خانقین در غرب را شامل میشود.
زبان
زبان ایل کلهر لـــری با گویش کلهری است که خود به لهجههایی تقسیم میشود. ایل کلهر در طول تاریخ خود مورد اقدامات سیاسی ـ نظامی قرار گرفته:
1- تجزیه ایل کلهر و تبعید طوایف مختلف آن که از زمان ترکمنان و صفویه شروع شده و تا زمان قاجار ادامه داشته و طوایف زیادی از این ایل به نواحی خارج از کرمانشاه (استان) از جمله، همدان، قزوین، قم، سیستان، کرمان، شمال خراسان تایباد نواحی شمالی افغانستان، خوزستان، فارس، گیلان، مازندران، گرگان و... تبعید شدهاند.
2- اقدامات نظامی: که بارها و بارها توسط ارتش صفویه و عثمانی مورد هجوم قرار گرفته و حکومتهای خودمختار و مستقل مانند (حکومت ذوالفقارخان کلهر در بغداد در زمان صفویه) سرنگون شده و از بین رفتهاست.
3- تبعید و کشتن بزرگان ایل مانند کشته شدن ذوالفقار خان... یا تبعید چندساله و زندانی شدن بزرگان مانند زندانی شدن خان منصور ایوانی یا عباس خان که باعث فروپاشی قدرت ایل در زمانهای خاصی شدهاست.
منابع تاریخی متعددی بارها بر لــر بودن کلهرها صحه گذاشته است، به عنوان مثال :میزا خانلر خان اعتصام الملک، نایب اول وزارت امور خارجه در کتابش (صفحه 71 ) کلهرها را با هویت لر، ثبت کرده و می نویسد «محمد حسن خان سرتیپ، حاکم کلهر در آن ایام از کرمانشاهان مرخص و روانه به محال خود گردید. بعد از ورود او بر ایل و الوار کلهر خبر رسید که..»
پیشینه
کتب قدیمی و سفرنامههای جهانگردان و روایتهای سنتی رایج در میان ایل کلهر این مدعا را به اثبات میرساند که، ایل کلهر در غرب ایران از جایگاه کهن و اصیلی برخوردار بودهاست این قوم زمانی بر سرزمین بابل و روزگاری نیز بر بغداد مقر خلافت عباسیان و با نام سرزمین کلهرستان حاکمیت داشتهاند.
بر خی مردمان کلهرها میگویند که از شیراز آمدهاند و این امر ناشی از حضور چندین ساله آنان در آن سرزمین میباشد که در زمان زندیه همزمان با حکومت علیخان ایوانی بر ایل کلهر برای تصرف شیراز همراه کریم خان زند (وکیل الرعایا) به شیراز رفته و تا انقراض زندیه همراه آنان بوده و در جنگها حضوری پر رنگ داشتهاند؛ پس از شکست زندیه توسط آغامحمدخان قاجار برای جلوگیری از شورش دوباره و تضعیف سازمان ایلی در دستههای کوچک و جداجدا به نقاط مختلف کشور ایران از جمله، قم، قزوین، کرمان، گیلان، ری، شمیرانات و شهریار و... کوچانده میشوند اما عدهای از آنان دستور حاکم قاجار را بر نتافته و به سرزمین اصلی خود باز میگردند و از همین روست که آنها اظهار میدارند که از شیراز آمدهاند. ایل کلهر در طول تاریخ نقش مهمی در تحولات کردستان، ایران و عثمانی داشتهاست.
ریشه نام
گودرزی در کتاب ایل کلهر در دوره مشروطیت چنین آوردهاست:در علت نامگذاری این ایل اصیل با نام کلهر، باید در ساخت، ریشه و معنی آن دقیق شد لفظ کلهر با فتح کاف و ضم هاء از دو بخش «کل»و«هور» یا «هُر» تشکیل شدهاست. این کلمه که با تلفظهای متعدد در منابع آمدهاست از قبیل کلهور، کلهرو کلِر و که لر. در زبان محلی تلفظ چهارم بیشتر رایج است. از همه آنها یک معنی به ذهن متبادر میشود. کَل به معنای آهوی کوهی نر میباشد واز خصوصیات آهوی کوهستان، همانا شجاعت و جنگندگی و جست وخیز فراوان آن است. قسمت دوم کلمه، هور یا هُر میباشد که در واژه نامهها به معنای خورشید وآفتاب آمدهاست. از ویژگیهای خورشید درخشندگی و سرعت و جذابیت میباشد. حال اگر به دنبال وجه شبه این دو کلمه کل و هور با مردمان ایل کلهر بگردیم باید نظری داشته باشیم به زیستگاه وقلمرو آنها یعنی دامنهها و ارتفاعات پر فراز و نشیب زاگرس. مردمان این ایل در طول تاریخ با ناملایمات طبیعی دست و پنجه نرم کرده با شجاعت و جنگندگی همانند آهو و کل، کوهها و صخرهها را در نوردیده ورام خواستههای خویش کردهاند ومهاجمانی که از صفحات غربی ایران قصد سوئی نسبت به کشورمان را داشتهاند عقب رانده و آنها را به خاک مذلت نشاندهاند. از طرفی اینها را به خاطرچهرههای بشاش و جذاب و همچنین سرعت برق آسایی که درپیمودن کوهها و گردنههای سختگذر داشتهاند، به خورشید که مظهر جذابیت است تشبیه کردهاند. قسمت دوم نام کلهر یعنی هر (هور) نیز احتمالاً از نام قوم هوریها گرفته شدهاست.[7]
برخی از منابع قوم کلهر را یهودی معرفی مینمایند. با توجه به اینکه کتابهای قدیمی و سفرنامههای جهانگردان و روایتهای سنتی رایج در میان ایل کلهر این ادعا را به اثبات میرساند که، ایل کلهر در غرب ایران از جایگاه کهن و اصیلی برخوردار بودهاست این قوم زمانی بر بابل و روزگاری نیز بر بغداد مقر خلافت عباسیان و با نام سرزمین کلهرستان حاکمیت داشتهاند.
منابع
اردشیر کشاورز، مقاله? واقعیت تاریخ و ایل کلهر ـ هفته نامه? سیروان، شماره 367، سال هشتم، 84/11/1 ـ
اردشیر کشاورز، مقاله? واقعیت تاریخ و ایل کلهر ـ هفته نامه? سیروان، شماره 367، سال هشتم، 84/11/1 ـ
اردشیر کشاورز، مقاله? واقعیت تاریخ و ایل کلهر ـ هفته نامه? سیروان، شماره 367، سال هشتم، 84/11/1 ـ
میزا خانلر خان اعتصام الملک9، نایب اول وزارت امور خارجه در کتابش (صفحه 71)
هنری کرزیک راولینسون سفرنامه راولینسون، گذر از زهاب به خوزستان، تهران 1362
ایل کلهر در دوره مشروطیت، علیرضا گودرزی انتشارات کرمانشاه، 1381
ایل کلهر در دوره مشروطیت، علیرضا گودرزی انتشارات کرمانشاه، 1381 صفحه
ایل کلهر یکی از بزرگترین ایل لر ایران است luristanbig.blogfa.com
آشنایی
ایل کَلهُر دومین ایل بزرگ ایران بعد از بختیاری می باشد. مردمان آن لرتبار هستند و به گویش لری کلهری تکلم می کنند.
مسکن آنان در غرب ایران در شهرستان ایوان غرب در استان ایلام و در استان کرمانشاه در شهرستانهای گیلان غرب، اسلام آباد غرب، بخشی از کرمانشاه، سرپل ذهاب، قصر شیرین و بخشی از شهرستانهای چرداول و سیروان در استان ایلام میباشد، و از طرف مغرب به خاک کردستان عراق (مندلی و خانقین)، محدود میشود..
مسکن اولیه? ایل کلهر همراه با گوران بزرگ در نواحی دامنههای شاهو قلعه? پلنگان و دیگر نواحی این منطقه حضور داشتهاند و در کردستان عراق نیز به طور سنتی در اطراف شهر زور خانقین کلار و دیگر نواحی گرمسیری جنوب کردستان عراق حضور داشتهاند سپس طی یک سری حوادث و اتفاقات به جنوب شاهراه کرماشان ـ خانقین نقل مکان کرده و ساکن شدهاند و مرکز اصلی ایل امروز در این جا میباشد ولی طوایف کلهر امروزه در کرمانشاه و ایلام و کردستان عراق به طور پراکنده و گاه متمرکز در تمام شهرهای کرمانشاه و ایلام و کردستان عراقو شهرهای سقز، بوکان، مهاباد، ارومیه، ماکو، سنندج، ایلام، مهران و در عراق در سلیمانیه، کرکوک، کلار، حلبچه، نواحی گرمیان زندگی میکنند. اکنون قسمت اعظم ایل در استان کرماشان ساکن است.
حال با ذکر این نکته که مناطق کلهر نشین» ایوانغرب، اسلام آباد، گیلانغرب، بخشهایی از سرپل ذهاب، سومار، نفت شهر، ماهیدشت، برخی نواحی کرماشان، قصرشیرین «بخشی از مناطق کلهر زبان است که از بیجار در شمال تا مهران و چرداول در جنوب و در شرق از کرماشان ماهیدشت تا خانقین در غرب را شامل میشود.
زبان
زبان ایل کلهر لـــری با گویش کلهری است که خود به لهجههایی تقسیم میشود. ایل کلهر در طول تاریخ خود مورد اقدامات سیاسی ـ نظامی قرار گرفته:
1- تجزیه ایل کلهر و تبعید طوایف مختلف آن که از زمان ترکمنان و صفویه شروع شده و تا زمان قاجار ادامه داشته و طوایف زیادی از این ایل به نواحی خارج از کرمانشاه (استان) از جمله، همدان، قزوین، قم، سیستان، کرمان، شمال خراسان تایباد نواحی شمالی افغانستان، خوزستان، فارس، گیلان، مازندران، گرگان و... تبعید شدهاند.
2- اقدامات نظامی: که بارها و بارها توسط ارتش صفویه و عثمانی مورد هجوم قرار گرفته و حکومتهای خودمختار و مستقل مانند (حکومت ذوالفقارخان کلهر در بغداد در زمان صفویه) سرنگون شده و از بین رفتهاست.
3- تبعید و کشتن بزرگان ایل مانند کشته شدن ذوالفقار خان... یا تبعید چندساله و زندانی شدن بزرگان مانند زندانی شدن خان منصور ایوانی یا عباس خان که باعث فروپاشی قدرت ایل در زمانهای خاصی شدهاست.
منابع تاریخی متعددی بارها بر لــر بودن کلهرها صحه گذاشته است، به عنوان مثال :میزا خانلر خان اعتصام الملک، نایب اول وزارت امور خارجه در کتابش (صفحه 71 ) کلهرها را با هویت لر، ثبت کرده و می نویسد «محمد حسن خان سرتیپ، حاکم کلهر در آن ایام از کرمانشاهان مرخص و روانه به محال خود گردید. بعد از ورود او بر ایل و الوار کلهر خبر رسید که..»
پیشینه
کتب قدیمی و سفرنامههای جهانگردان و روایتهای سنتی رایج در میان ایل کلهر این مدعا را به اثبات میرساند که، ایل کلهر در غرب ایران از جایگاه کهن و اصیلی برخوردار بودهاست این قوم زمانی بر سرزمین بابل و روزگاری نیز بر بغداد مقر خلافت عباسیان و با نام سرزمین کلهرستان حاکمیت داشتهاند.
بر خی مردمان کلهرها میگویند که از شیراز آمدهاند و این امر ناشی از حضور چندین ساله آنان در آن سرزمین میباشد که در زمان زندیه همزمان با حکومت علیخان ایوانی بر ایل کلهر برای تصرف شیراز همراه کریم خان زند (وکیل الرعایا) به شیراز رفته و تا انقراض زندیه همراه آنان بوده و در جنگها حضوری پر رنگ داشتهاند؛ پس از شکست زندیه توسط آغامحمدخان قاجار برای جلوگیری از شورش دوباره و تضعیف سازمان ایلی در دستههای کوچک و جداجدا به نقاط مختلف کشور ایران از جمله، قم، قزوین، کرمان، گیلان، ری، شمیرانات و شهریار و... کوچانده میشوند اما عدهای از آنان دستور حاکم قاجار را بر نتافته و به سرزمین اصلی خود باز میگردند و از همین روست که آنها اظهار میدارند که از شیراز آمدهاند. ایل کلهر در طول تاریخ نقش مهمی در تحولات کردستان، ایران و عثمانی داشتهاست.
ریشه نام
گودرزی در کتاب ایل کلهر در دوره مشروطیت چنین آوردهاست:در علت نامگذاری این ایل اصیل با نام کلهر، باید در ساخت، ریشه و معنی آن دقیق شد لفظ کلهر با فتح کاف و ضم هاء از دو بخش «کل»و«هور» یا «هُر» تشکیل شدهاست. این کلمه که با تلفظهای متعدد در منابع آمدهاست از قبیل کلهور، کلهرو کلِر و که لر. در زبان محلی تلفظ چهارم بیشتر رایج است. از همه آنها یک معنی به ذهن متبادر میشود. کَل به معنای آهوی کوهی نر میباشد واز خصوصیات آهوی کوهستان، همانا شجاعت و جنگندگی و جست وخیز فراوان آن است. قسمت دوم کلمه، هور یا هُر میباشد که در واژه نامهها به معنای خورشید وآفتاب آمدهاست. از ویژگیهای خورشید درخشندگی و سرعت و جذابیت میباشد. حال اگر به دنبال وجه شبه این دو کلمه کل و هور با مردمان ایل کلهر بگردیم باید نظری داشته باشیم به زیستگاه وقلمرو آنها یعنی دامنهها و ارتفاعات پر فراز و نشیب زاگرس. مردمان این ایل در طول تاریخ با ناملایمات طبیعی دست و پنجه نرم کرده با شجاعت و جنگندگی همانند آهو و کل، کوهها و صخرهها را در نوردیده ورام خواستههای خویش کردهاند ومهاجمانی که از صفحات غربی ایران قصد سوئی نسبت به کشورمان را داشتهاند عقب رانده و آنها را به خاک مذلت نشاندهاند. از طرفی اینها را به خاطرچهرههای بشاش و جذاب و همچنین سرعت برق آسایی که درپیمودن کوهها و گردنههای سختگذر داشتهاند، به خورشید که مظهر جذابیت است تشبیه کردهاند. قسمت دوم نام کلهر یعنی هر (هور) نیز احتمالاً از نام قوم هوریها گرفته شدهاست.[7]
برخی از منابع قوم کلهر را یهودی معرفی مینمایند. با توجه به اینکه کتابهای قدیمی و سفرنامههای جهانگردان و روایتهای سنتی رایج در میان ایل کلهر این ادعا را به اثبات میرساند که، ایل کلهر در غرب ایران از جایگاه کهن و اصیلی برخوردار بودهاست این قوم زمانی بر بابل و روزگاری نیز بر بغداد مقر خلافت عباسیان و با نام سرزمین کلهرستان حاکمیت داشتهاند.
منابع
اردشیر کشاورز، مقاله? واقعیت تاریخ و ایل کلهر ـ هفته نامه? سیروان، شماره 367، سال هشتم، 84/11/1 ـ
اردشیر کشاورز، مقاله? واقعیت تاریخ و ایل کلهر ـ هفته نامه? سیروان، شماره 367، سال هشتم، 84/11/1 ـ
اردشیر کشاورز، مقاله? واقعیت تاریخ و ایل کلهر ـ هفته نامه? سیروان، شماره 367، سال هشتم، 84/11/1 ـ
میزا خانلر خان اعتصام الملک9، نایب اول وزارت امور خارجه در کتابش (صفحه 71)
هنری کرزیک راولینسون سفرنامه راولینسون، گذر از زهاب به خوزستان، تهران 1362
ایل کلهر در دوره مشروطیت، علیرضا گودرزی انتشارات کرمانشاه، 1381
ایل کلهر در دوره مشروطیت، علیرضا گودرزی انتشارات کرمانشاه، 1381 صفحه